Stichting Het Wantij is een nieuw avontuur aangegaan met de Universiteit Wageningen: twee nieuwe projecten met casestudies over rivieren in meerdere landen. Die studies starten in september, maar eerst gaan 6 masterstudenten aan de slag om de problematiek te bestuderen die de Stichting tegenkomt bij het beschermen van deze rivier.
Stichting Het Wantij wil graag helpen om een andere manier van denken over natuur en dus ook over een rivier op gang te brengen. Daartoe werd vorig jaar mei al een visie geschreven vanuit Rechten voor de Rivier/Het Wantij. Hier volgt weer een stukje/column met gedachten over een rivier. Dit wordt afgesloten met meer informatie over genoemde projecten:
Hoe we denken over de rivier, bepaalt hoe we ermee omgaan? Zien we een rivier als een object met een functie, bijvoorbeeld als een riool om alles wat we graag kwijt raken in te lozen / te dumpen, dan is dat anders dan als we de rivier zien als een levend wezen dat we respectvol moeten benaderen, die we kunnen vragen of hij of zij dat wel wil.
Nu is duidelijk dat die rivier geen antwoord zal geven, zoals we dat kunnen verwachten van onze medemens. We kunnen wel ver komen door meettechnieken te gebruiken om te zien wat er zoal in het water zit dat er van nature niet in hoort. Vervolgens kunnen we, als beschaafde natie zoals we onszelf graag zien, in het belang van mens en dier, normen gaan stellen, normen waarmee de grenzen worden aangegeven van wat nog acceptabele vervuiling is. Die normen komen tot stand in het spanningsveld van menselijke belangen, zoals die van de industrie, de landbouw, etc.
Dat is zoals we in ons beschaafde landje, in Europa, vaak met veel gepolder en gelobby met onze omgeving, onze rivieren, omgaan. Die normen kunnen dan in principe gehandhaafd worden en er kan naar de rechter worden gegaan als die normen worden overschreden. Er volgt dan een lange lange weg… waarbij de directe belangen van de mensen, zoals vastgelegd in de regelgeving, altijd aan het langste eind trekt.
Het wordt heel anders als we ons proberen te verplaatsen in wat het is om een rivier te zijn, als we niet vanuit de mens, maar vanuit de rivier gaan denken, ons gaan afvragen wat een rivier wil, nodig heeft, hoe de rivier optimaal kan leven, gezond kan zijn, kan bruisen, zuurstof opnemen, voedingsstoffen kan opnemen, mineralen uitwisselen vanuit het contact met de oevers, bijvoorbeeld uit omgevallen bomen, uit planten die daar groeien, van de stofwisseling van allerlei dieren die op de grens van land en water leven.
Stichting Het Wantij heeft in de visie van mei 2020, Van Wantijwadden tot parelketting (versie 2021) alvast een aanzet gegeven tot deze manier van denken waaruit verrassend praktisch haalbare voorstellen zijn voortgekomen.
Als we vervolgens denken aan een rivier die leven mogelijk maakt, omvat, voor zeer vele diersoorten, waar een vaak geheel onbekende wereld van interactie tussen dieren en allerlei klein leven plaatsvindt. Als we ook nog beseffen dat onze kennis tekortschiet, dat het leven van een rivier zoveel meer is dan de som van onze kennis, dan ontstaat er verwondering over die waterstroom en alles wat daarin leeft. Een waterstroom die ook ons het leven geeft, zonder dat kunnen we niet overleven. Klimaatverandering met perioden van extreme droogte maakt dat des te duidelijker; in grote delen van de wereld brengt dat zelfs een strijd op leven en dood tussen volkeren en landen met zich mee en veroorzaakt massale migratie en oorlog.
Zelf bestaan we voor meer dan 90% uit water. We zijn afhankelijk van schoon, drinkbaar water. Als water ons zoveel brengt, zoveel voor ons betekent dan wordt duidelijk dat we volledig onderdeel zijn van de kringloop van het water; van verdamping naar wolken en regen, naar het water in onze rivieren. Is het dan zo gek om ervoor te zorgen dat we die kringloop niet moeten verstoren, en dat we er goed aan doen ons af te vragen wat er allemaal gebeurt om ons heen en in onszelf dankzij het water en zijn kringloop?
Wat een wonder, zou je kunnen denken.
Maar terug naar de rivier die eeuwig stroomt en hopelijk nog eeuwig zal stromen. Natuurlijk kan die wel een stootje hebben, maar als mens hebben we niet anders dan stootjes en stoten gegeven en geprobeerd de rivier te beheersen, te gebruiken met als gevolg dat het ritme van die kringloop is verstoord, het leven in de rivier drastisch is afgenomen, en ook het water in ons lichaam sterk is vervuild.
Klimaatverandering is het ultieme signaal van de aarde aan ons om weer meer betekenis te gaan geven aan de natuur waarin we leven. De oproep is ons als mens met al zijn belangetjes niet meer centraal te zetten en om ons heen te gaan kijken, naar het wezen van de elementen, van de leven gevende rivieren. We kunnen onze menselijke geestelijke kwaliteiten inzetten om te proberen ons te verplaatsen in wat een rivier is, wat die nodig heeft en hoe we daar mee kunnen samenleven. Dat vereist een ware revolutie, een omslag van een oude naar een nieuwe manier van denken.
Stichting Het Wantij wil daaraan meewerken en doet dat met vele anderen in deze wereld en wil ook leren van hoe andere culturen betekenis geven en samenleven met rivieren. Zo zijn er al een aantal landen waar de rivier rechten heeft gekregen die vastgelegd zijn in de grondwet. Door te communiceren met mensen in andere culturen, kunnen we beter kijken naar hoe we zelf denken en ons gedragen, hoe het misschien anders kan, hoe we de rivier en alles wat daarin leeft weer ruimte kunnen geven.
We komen zelf vanuit de evolutie uit het water. We zijn miljoenen jaren terug ver terug voortgekomen uit vissen die aan land kwamen kruipen. We zijn vergeten dat we zelf tot die natuur behoren.
We zijn nu deel geworden van een wereldwijde complexe maatschappij, ingericht als een samenspel van krachten, een spanning tussen allerlei mens-dienende belangen. In die strijd verliezen we het contact met de natuur, zijn we daar blind voor geworden, zijn we vergeten dat we deel zijn van de natuur, dat we contact kunnen hebben met de natuur, dat we dat kunnen voelen, ervaren dat we als natuurwezens alle grenzen met onze omgeving kunnen verwijderen / loslaten, een zijn met alles om ons heen.
Het zou een belangrijke stap zijn om ons, als experiment, los te maken van eigen belangen en van daaruit te kijken naar wat een gezonde relatie met de natuur, de rivier is, wat de belangen van de rivier zijn. Vandaar uit kunnen ideeën voortkomen om onze relatie met de natuur opnieuw vorm te geven. Daartoe is het ook nodig je, in een gedachten experiment, los te maken van je positie in de maatschappij: pas daarvan uit kunnen fundamentele nieuwe vormen in ons “zijn” in de natuur worden ontwikkeld. Vervolgens is het de kunst de bestaande maatschappij te veranderen, het bewustzijn te veranderen en methodieken te ontwikkelen die daarbij kunnen helpen.
Daartoe hebben we de hulp nodig van de wetenschap. Stichting Het Wantij is daarom partner geworden van meerdere nieuw te ontwikkelen onderzoeken door de universiteiten van Wageningen, WUR, en Amsterdam, UvA. Er zijn al twee projecten goedgekeurd door de subsidie gevende instanties: het project Riverhood door ERC, de Europese financierings-instantie voor wetenschappelijk baanbrekend onderzoek en River Commons door het INREF fonds voor interdisciplinair onderzoek van Wageningen Universiteit.
Waar het eerste project vooral de verbinding met mensen, gemeenschappen die bij rivieren wonen zoekt om zo de ecologie, gezondheid van rivieren te verbeteren denkend vanuit de rivier als subject en waarbij ze met veel belanghebbenden te maken hebben, richt het tweede project zich vooral op het leren van gebruikte strategieën van bestaande groepen, “water justice movements”, die rivieren gezonder willen maken en van daaruit gereedschappen ontwikkelen ter ondersteuning.
Een derde project staat in de steigers: Rechten voor de Rivier dat wordt ingediend bij het NWO dat hiervoor mogelijk subsidie toekent. Voor River Commons gaan 9 promovendi aan de slag in 6 landen. In Nederland vormt Het Wantij-Biesbosch een casestudy alsook de Waddenzee. De andere landen zijn: Colombia, India, Myanmar, Zuid Afrika en Uruguay. Voor Riverhood komen studies in Nederland (Biesbosch en Wantij), Ecuador, Spanje en Colombia.
Maar allereerst gaan 6 masterstudenten uit Wageningen vanaf komende week aan de slag met het in kaart brengen van de problematiek en beantwoording van vragen met betrekking tot het Wantij waarmee de Stichting al jaren bezig is.
